Poseta istočnoj Srbiji predstavlja izazov za svakog ljubitelja putovanja, istorije, kulture i dobre avanture... Ako se uputite živopisnim putem uz obalu Dunava iz Beograda ka obroncima Južnih Karpata, otkrićete autentične destinacije prirodnog i kulturnog nasleđa, koje će vas očarati svojom raznovrsnošću.
Carstvo Tolkinovih junaka
Grad Majdanpek, koji predstavlja administrativni centar ovog dela Srbije, odmah, pri prvom susretu vas iznenadi svojom gostoprimljivošću i autentičnošću, da se neosporno osetite kao da ste došli u neko daleko carstvo vilenjaka i hobita iz Tolkinovih "Gospodara prstenova".
Predeo najstarijih rudnika u Evropi, čije se vreme postojanja proteže čak do 7.000 godina, sa kraćim ili dužim prekidima, zbog svog magičnog izgleda i pričama o zlatu, nikoga ne ostavlja ravnodušnim, pa je okolina Majdanpeka postala autentični poligon za avanturiste i tragače za zlatom iz celog sveta. Samo ime grada „Medani Pek”, koje se po prvi put pominje u šesnaestom veku u turskim arhivama, sastoji se od reči „med” - bakar, dok je „pek” sinonim za reku - gde su se pomoću rešeta vadili plemeniti metali. Za Srbiju je posebno bilo značajno obnavljanje ovih rudnika sredinom devetnaestog veka, kada su bili uposleni stručnjaci i radnici iz drugih zemalja, pa među stanovništvom Majdanpeka možete i danas pronaći razne nacionalnosti, posebno Ruse i Nemce. U tom periodu je i podignuta pravoslavna crkva Svetih apostola Petra i Pavla, hram koji je oslikao umetnik Uroš Knežević u švajcarskom stilu i koji je postao mesto susreta kultura. Upravo su zbog toga majdanpečki rudari uzeli za svoje zaštitnike apostole Petra i Pavla.
U potrazi za skrivenim blagom
Rajkova pećina, koja je ime dobila po legendi o čuvenom hajduku Rajku, koji je u 19. veku napadao putnike prolaznike i oteto blago skrivao u dubokim jamama pećine, predstavlja pravo prirodno blago ovog kraja. Prolaskom kroz uređenu stazu sa više od 2 km pećinskih kanala, ispod kojih protiče ponornica Rajkova reka, koja se spaja sa Malim Pekom, posetioci mogu da uživaju u nestvarnom predelu kristalnih dvorana ukrašenih pećinskim ukrasima. Staza za posetioce vodi kroz Koncertnu i Ježevu dvoranu, prostoriju Malih i Velikih orgulja, Žrtvenika, Duhova, Vodopada, Sale stećaka, Zimske bajke i mnogih drugih bajkovitih predela, od kojih vam zastaje dah i neka nova verzija Indijane Džonsa počinje da se budi samo u vašoj mašti.
Prirodna čudesa - Valja Prerast i Beli Izvorac
Samo 12 km od Majdanpeka, pod zaštitom države, u srcu netaknute prirode, nalazi se prirodni kameni most visine 26 metara, Valja Prerast, ispod koga teče istoimena planinska reka, ambijent nestvarne lepote koju samo priroda može da stvori.
Još jedno prirodno dobro do koga se isključivo dolazi uzbudljivim pešačenjem kroz šumske puteljke, preskakanjem mnogobrojnih potočića, jeste Beli izvorac, izuzetno očuvan kao geomorfološki objekat površinskog kraškog reljefa. Na relativno malom prostoru nalazi se i veliki vodopad, visine 16 metara, ispod koga je poniranjem vode kroz takozvani bigar obrazovan pećinski kanal sa stalaktitima od čiste bele sige.
Turistički raj - Nacionalni park Đerdap i Donji Milanovac
A na desnoj obali Dunava, u središnjem delu Nacionalnog parka Đerdap i na graničnom prelazu međunarodnog rečnog saobraćaja, nalazi se prelepo turističko mesto - Donji Milanovac.
Poznat po nekada popularnim “Igrama bez granica”, iza kojih je ostavljena ogromna statua mamuta usred gradskog parka, lepo uređenim šetalištem i plažom uz Dunav, pa crkvom Svetog Nikole sa miomirisnim moštima svetaca, ovo mestašće predstavlja idealno mesto za odmor.
Sa živopisnim planinskim vencima, rečicama, obalom Dunava, atraktivnim klisurama, vidikovcem Ploče, izuzetno retkom florom i faunom, jorgovanom kao autohtonom vrstom, Nacionalni park Đerdap koji je 80% pod šumama, predstavlja pravi turistički biser ovog dela Istočne Srbije i srpsku Meku za domaće i strane turiste. Bogatstvo prirode vam omogućava da budete aktivni, od šetnje u prirodi, vožnje bicikla, ribolova, jedrenja, veslanja, do posmatranja ptica i živopisnih izletničkih tura. Poseban doživljaj predstavlja plovidba brodom po Đerdapskoj klisuri. Mesta ima za sve, a udobna prenočišta poput hotela "Lepenski vir", pansiona "Velić" i mnogih drugih u privatnom vlasništvu, spremno dočekuju turiste različitih ukusa.
Na izvoru civilizacije - Lepenski vir
Na samoj obali Dunava, 15 km od Donjeg Milanovca, nalazi se arheološko nalazište Lepenski vir. Ovaj lokalitet koji je neizbrisivo svedočanstvo prastare civilizacije iz 8000 godina p.n.e, kojim se Srbija ponosi, jedno je od najvećih i najznačajnijih mezolitskih i neolitskih arheoloških nalazišta. Godine 1971. je izmešten sa originalne lokacije zbog gradnje hidrocentrale, a 2011. godine je potpuno obnovljen i stavljen pod krovnu zaštitnu konstrukciju, tako da u novom ruhu predstavlja svetsku atrakciju.
Tokom iskopavanja na njemu je pronađeno sedam sukcesivnih naselja i 136 objekata koji su izgrađeni u ovom periodu. Najveća kuća u zajednici je bila u sredini naselja, ali, kako se pretpostavlja, nije bila za stanovanje, izgledala je poput neke crkve, veća ili kuće u kojoj su se Lepenci sastajali da bi odlučivali o važnim pitanjima. Ulaz kuća je gledao ka istoku sa pogledom na čuvenu stenu Treskavac koja je imala i religiozni i kultni značaj, a celo naselje bilo je orijentisano prema toj steni, prema otvorenom, prema reci. Ognjište se nalazilo na sredini kuća i grejalo ceo prostor.
Pored ostataka trapezoidnih oblika podova kuća, kao izraz njihovog poznavanja geometrije, nađeno je oko 180 skeleta iz raznih perioda ovog dugog vremenskog razdoblja. Prvi kostur Lepenca datira oko 8000 godina p.n.e, a svojim sedećim položajem koji podeseća na joga poziciju, ne ostavlja ravnodušnim posetioce. Za ovog Lepenca, istraživači smatraju da je bio poput nekog božanstva, jer je jedini tako sahranjen. Ostali skeleti su nađeni u ležećim položajima, glave okrenute nizvodno ka Dunavu. Istraživanja su pokazala da je prosečan životni vek bio oko 45 do 50 godina. Fizički su izgledali poput nas danas, a prosečna visina je bila 1,72 m za muškarce i 1,64 cm za žene. Najviši skelet je imao oko 2 m i 3 cm. Imali su zdrave i jake zube, kao i kosti.
Od 6500. godine p.n.e su se bavili lovom i ribolovom i verovali u ribolika božanstva. To je bio prvi oblik religije i prva faza kada su bili vezani za Dunav. Prvi monumentalni portreti u istoriji evropske umetnosti su upravo glave Lepenaca i statue ribolikih bića. Od 5300. godine p.n.e. Lepenci su počeli da se bave zemljoradnjom, tako da je i način sahranjivanja promenjen. Od obožavanja reke, počeli su da obožavaju majku zemlju. Nakon 4500. godine p.n.e. gubi im se svaki trag iz ovih krajeva, pa se pretpostavlja da su najverovatnije otišli ka Starčevu i Vinči, stopivši se sa nekom većom zemljoradničkom kulturom.
Istočna Srbija sa svim ovim prirodnim lepotama, magijom koja je samo njoj svojstvena i snagom koja izvire iz njenih voda i šuma, ostavlja svakog putnika namernika ushićenim i preporođenim nad ovom izvornošću. A kada se obiđe još Lepenski vir, nakon odličnog uvodnog filma o počecima radova na otkrivanju ovog dragocenog arheološkog nalazišta za svetsku nauku, ne možete da ostanete ravnodušni pred senima drevne civilizacije koja je prva utkala kulturu života u naše prostore i ostavila nam sećanje na kontinuitet postojanja.
Slavica Hinić
A member of Alco Group
